ભારતનું ત્રીજું ચંદ્ર મિશન ચંદ્રયાન-3  આજે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરવા જઈ રહ્યું છે. ચંદ્રયાન-3 14 જુલાઈના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. લગભગ એક મહિના પછી, 11 ઓગસ્ટે રશિયાએ લુના-25 લોન્ચ કર્યું. આ દ્વારા રશિયાએ 47 વર્ષ પછી ચંદ્ર પરની યાત્રા શરૂ કરી. તે 21 ઓગસ્ટે સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરવાનું હતું, પરંતુ અવકાશયાન ક્રેશ થયું. ભારત અને રશિયા બાદ અમેરિકા અને ચીને પણ ચંદ્ર પર અવકાશયાન ઉતારવા માટે મિશન શરૂ કર્યા છે.

ચંદ્ર પર પહોંચવાની આ રેસ 7 દાયકા જૂની છે. અત્યાર સુધી માત્ર અમેરિકા, રશિયા, ચીન અને ભારત મિશન મૂનમાં સફળ થયા છે. ચાલો જાણીએ કે આ ચાર દેશોએ મિશન મૂન પર અત્યાર સુધી શું હાંસલ કર્યું છે:-

છેલ્લા 7 દાયકામાં, ચંદ્ર પર 111 મિશન હતા. 66 પાસ અને 41 નાપાસ થયા. 8માં આંશિક સફળતા મળી. ચંદ્રની સપાટી પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ માટે 38 પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા, માત્ર 52% સફળ થયા હતા. અમેરિકા, રશિયા અને ચીન એવા 3 દેશો છે, જે સોફ્ટ લેન્ડિંગમાં સફળ રહ્યા હતા.

ચંદ્ર પર અત્યાર સુધી રશિયાની સફર:-

1. રશિયાનું લુના-2 ચંદ્ર મિશન માટેનું વિશ્વનું પ્રથમ અવકાશયાન હતું. તે 12 સપ્ટેમ્બર 1959ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું.

2. 3 ફેબ્રુઆરી, 1966ના રોજ, લુના-9 ચંદ્ર પર ઉતરનાર પ્રથમ મિશન હતું. લુનાના બે મિશન પણ ચંદ્રની સપાટી પરથી નમૂનાઓ સાથે પાછા ફર્યા.

3. રશિયાએ 1976માં લુના-24 મિશન મોકલ્યું હતું. લ્યુના-24 લગભગ 170 ગ્રામ ચંદ્રની ધૂળ સાથે સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પરત ફર્યું હતું.

4. 47 વર્ષ પછી 11 ઓગસ્ટના રોજ રશિયાએ ચંદ્રની યાત્રા પર લુના-25 મોકલ્યું. લુના 21 ઓગસ્ટે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરવાની હતી. આ પહેલા તે રવિવારે ક્રેશ થયું હતું.

5. રશિયાએ ચંદ્રને સ્પર્શ કરવા માટે 33 મિશન મોકલ્યા. જેમાંથી 26 ફેલ થયા હતા.

ચંદ્ર પર અમેરિકાની અત્યાર સુધીની સફર:-

1. અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાના એપોલો-11 દ્વારા પ્રથમ વખત માનવીએ ચંદ્ર પર પગ મૂક્યો. 20 જુલાઈ, 1969ના રોજ, નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ અને બઝ એલ્ડ્રિન ચંદ્ર પર ઉતરનાર અનુક્રમે પ્રથમ અને બીજા અવકાશયાત્રી બન્યા.

2. એપોલો 17 એ નાસાના એપોલો પ્રોગ્રામનું બીજું મિશન હતું. તે 7 ડિસેમ્બર 1972ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. તે 19 ડિસેમ્બર 1972ના રોજ પૃથ્વી પર પાછું આવ્યું હતું. આ પહેલું મિશન હતું જે રાત્રે લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું.

3. અમેરિકાએ ચંદ્ર પર 31 મિશન મોકલ્યા, જેમાંથી 17 નિષ્ફળ ગયા.

ચંદ્ર પર ચીનની અત્યાર સુધીની યાત્રાઃ-

1. ચીને 2007માં ચંદ્ર પર તેનું પહેલું મિશન લોન્ચ કર્યું હતું. ચીને અત્યાર સુધીમાં પાંચ ચાંગે મિશન શરૂ કર્યા છે.

2. આ પ્રોગ્રામમાં ચીને ચંદ્ર પર ઉતરવા માટે ઓર્બિટર, લેન્ડર અને રોવર લોન્ચ કર્યા.

3. ચીને 2007માં પ્રથમ ઓર્બિટર લોન્ચ કર્યું હતું. બીજું ઓર્બિટર 2010માં ચીને લોન્ચ કર્યું હતું.

4. 1 ડિસેમ્બર 2013 ના રોજ, ચીનના અવકાશયાન ચાંગ'ઇ-3 એ પ્રથમ વખત ચંદ્રની સપાટી પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કર્યું.

5. તે જ સમયે, ચીને 7 ડિસેમ્બર, 2018 ના રોજ ચાંગ'ઇ-4 દ્વારા બીજી વખત ચંદ્ર પર ઉતરાણ કર્યું.

6. Chang'e-4 દ્વારા, ચાઇના ચંદ્રની પાછળની બાજુએ ઉતરનાર પ્રથમ અને એકમાત્ર દેશ બન્યો. ચાંગઈ-4 મિશનનું લેન્ડર હજુ પણ કામ કરી રહ્યું છે.

7. ચીને Chang'e-4 સાથે એક બોક્સ મોકલ્યું, જેને Lunar Micro Ecosystem કહેવામાં આવે છે. તેમાં કપાસ અને બટાકા સહિત અનેક બીજ હતા. ચીન દ્વારા મોકલવામાં આવેલા આ બીજ ચંદ્ર પર અંકુરિત થયા છે.

8. ચાંગે-5 મિશન 2020 માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે 1731 ગ્રામ ચંદ્રનો ખડક પાછો લાવ્યો હતો.

ચંદ્ર પર ભારતની અત્યાર સુધીની સફર:-

1. ભારતે તેનું પ્રથમ ચંદ્રયાન મિશન 22 ઓક્ટોબર 2008ના રોજ લોન્ચ કર્યું હતું.

2. ચંદ્રયાન-1 એ ચંદ્રની સપાટી પર પાણી શોધી કાઢ્યું અને તેનું નામ ઈતિહાસના પુસ્તકોમાં નોંધાવ્યું.

3. ચંદ્રયાન-2 વર્ષ 2019માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. સોફ્ટવેરની ખામીને કારણે ચંદ્રયાન-2 ક્રેશ લેન્ડ થયું હતું.

4. ISRO એ ચંદ્રયાન-2 ની નિષ્ફળતાના 4 વર્ષ પછી 14 જુલાઈ 2023 ના રોજ ચંદ્રયાન-3 લોન્ચ કર્યું. તેનું સોફ્ટ લેન્ડિંગ 23 ઓગસ્ટે ચંદ્ર પર કરવામાં આવશે.