પરીક્ષા…આ શબ્દ આજે આપણા જીવનનો એક ખાસ ભાગ બની ગયો છે. બાળપણથી લઈને કરિયર બનાવવા સુધી આપણે સતત કોઈને કોઈ પરીક્ષાની તૈયારીમાં વ્યસ્ત હોઈએ છીએ  પરંતુ શું જાણો છો કે દુનિયામાં પહેલી પરીક્ષા ક્યાં અને ક્યારે યોજાઈ હતી?  

વિશ્વમાં પ્રથમ પરીક્ષા ક્યાં લેવામાં આવી હતી?

ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે આધુનિક પરીક્ષા પદ્ધતિની શરૂઆત ચીનથી થઈ હતી. પ્રથમ પરીક્ષા ચીનમાં લેવામાં આવી હતી. ચીનમાં હજારો વર્ષો પહેલા સરકારી નોકરીઓ માટે સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓ લેવામાં આવતી હતી. આ પરીક્ષાઓમાં ઉમેદવારોએ ફિલોસોફી, ઈતિહાસ, કવિતા અને ગણિત જેવા વિષયોમાં પોતાનું જ્ઞાન દર્શાવવાનું હતું. ત્યારે બે પ્રકારની પરીક્ષાઓ લેવામાં આવી હતી.

શાહી પરીક્ષા: ચીનમાં આયોજિત આ પરીક્ષાઓને 'ઈમ્પિરિયલ એક્ઝામિનેશન' કહેવામાં આવતી હતી. આ પરીક્ષાઓ અનેક તબક્કામાં યોજાઈ હતી અને તેમાં સફળ થયેલા ઉમેદવારોને સરકારી નોકરીઓ મળી હતી.

મેન્ડરિન: આ પરીક્ષાઓમાં મેન્ડરિન ભાષાનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે મેન્ડરિન ચીનની રાષ્ટ્રીય ભાષા બની હતી.

ભારતમાં પરીક્ષાઓ કેવી રીતે શરૂ થઈ?

બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન ભારતમાં પરીક્ષા પદ્ધતિ આવી. બ્રિટિશ સરકારે ભારતમાં સરકારી નોકરીઓ માટે સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓ પણ શરૂ કરી હતી. આ પરીક્ષાઓમાં અંગ્રેજી ભાષાનું જ્ઞાન ફરજિયાત હતું.

19મી અને 20મી સદીમાં યુરોપ અને અમેરિકામાં આધુનિક પરીક્ષા પદ્ધતિનો વિકાસ થયો. આ દેશોમાં શિક્ષણના વ્યાપક વિસ્તરણ સાથે પરીક્ષાઓનું મહત્વ પણ વધ્યું. જો કે આજકાલ પરીક્ષાઓ માત્ર સરકારી નોકરીઓ માટે જ નહીં પરંતુ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે પણ લેવામાં આવે છે. ઓનલાઈન પરીક્ષાઓના આગમનથી પરીક્ષા પદ્ધતિમાં વધુ ફેરફારો થયા છે.