સુપ્રીમ કોર્ટ આજે નવા વકફ કાયદા વિરુદ્ધ દાખલ અરજીઓ પર સુનાવણી શરૂ કરશે. કોર્ટમાં 73 અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી છે, જેમાંથી 10 અરજીઓ આજે સુનાવણી માટે લીસ્ટેડ હોવાનું કહેવાય છે. તેની માન્યતાને કોર્ટમાં પડકારવામાં આવી છે. અરજીઓમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે સુધારેલા કાયદાથી વકફ મિલકતોનું અસામાન્ય સંચાલન થશે અને આ કાયદો મુસ્લિમોના મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટમાં આ કેસની સુનાવણી આજે બપોરે 2 વાગ્યે થવાની છે. અરજીઓની સુનાવણી જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ સંજય કુમાર અને જસ્ટિસ કેવી વિશ્વનાથનની બનેલી ત્રણ જજોની બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવશે.

તાજેતરમાં, કેન્દ્ર સરકારે વક્ફ કાયદામાં સુધારો કર્યો હતો, જેનો અમલ કરવામાં આવ્યો છે. આ અંગે કેટલીક જગ્યાએ વિરોધ પ્રદર્શનો થયા છે અને ઘણી જગ્યાએ હિંસક ઘટનાઓ પણ નોંધાઈ છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના હસ્તાક્ષર બાદ 5 એપ્રિલે સંસદમાં ચર્ચા દરમિયાન આ કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો.

વકફ સુધારા કાયદા વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલી અરજીઓમાં ઘણા મૂળભૂત મુદ્દાઓ ઉઠાવવામાં આવ્યા છે. અરજીઓમાં આ થોડા મુદ્દાઓ પર ખાસ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. અરજદારોનું કહેવું છે કે સુધારા હેઠળ વક્ફ બોર્ડનું ચૂંટણી માળખું નાબૂદ કરવામાં આવ્યું છે. નવા સુધારા હેઠળ, બિન-મુસ્લિમોને હવે વકફ બોર્ડમાં નિયુક્ત કરી શકાય છે, જે મુસ્લિમ સમુદાયના સ્વ-શાસન અને તેમની ધાર્મિક સંપત્તિના સંચાલનને અસર કરે છે તેવો દાવો કરવામાં આવે છે.

આ કાયદા હેઠળ, કાર્યકારી અધિકારીઓને વકફ મિલકતો પર વધુ નિયંત્રણ મળશે, જેના કારણે એવી આશંકા છે કે ભવિષ્યમાં સરકાર વકફ મિલકતો પર મનમાની આદેશો આપી શકે છે અને તેમને પોતાના નિયંત્રણમાં લઈ શકે છે.અરજદારોનો દલીલ છે કે આ કાયદો અનુસૂચિત જનજાતિના સભ્યોને વકફ બનાવવાથી પ્રતિબંધિત કરે છે, જે તેમના મૂળભૂત અધિકારોને અસર કરશે. આ કાયદો વકફની વ્યાખ્યામાં સુધારો કરે છે, જેનાથી વકફ બાય યુઝર્સની ન્યાયિક પરંપરા દૂર થાય છે. આનાથી વકફના રક્ષણ માટે બનાવેલા નિયમો નબળા પડી શકે છે.

અરજીઓમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ઘણા કિસ્સાઓમાં, એવો ભય છે કે સદીઓ જૂની વકફ મિલકતો જે મૌખિક અથવા અનૌપચારિક રીતે સ્થાપિત કરવામાં આવી છે તે નવા નિયમોને કારણે તેમની માન્યતા ગુમાવી શકે છે. અરજદારોએ આરોપ લગાવ્યો છે કે આ કાયદો મુસ્લિમ સમુદાયના ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક અધિકારોને નબળી પાડવાનો પ્રયાસ છે.

કોણે કોણે કાયદાને પડકાર્યો?

દેશભરના ઘણા રાજકીય પક્ષોએ વકફ કાયદામાં કરવામાં આવેલા સુધારા સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી છે. મુખ્ય અરજદારોમાં કોંગ્રેસ, તૃણમૂલ કોંગ્રેસ, સીપીઆઈ, મિકેનિકલ (વાયએસઆરસીપી) સહિત અનેક પક્ષોનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, અભિનેતા વિજયના ટીવીકે, આરજેડી, જેડીયુ, એઆઈએમઆઈએમ અને આપ જેવા પક્ષોના પ્રતિનિધિઓ પણ તેમાં સામેલ છે. સમસ્થ કેરળ જમિયતુલ ઉલેમા, ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડ અને જમિયત ઉલેમા-એ-હિંદ જેવા ધાર્મિક સંગઠનોએ પણ કાયદા વિરુદ્ધ અરજીઓ દાખલ કરી છે. આ બાબતમાં જમિયત ઉલેમા-એ-હિંદના પ્રમુખ મૌલાના અરશદ મદનીનું પણ મહત્વનું યોગદાન છે.

અરજદાર વિરુદ્ધ કેન્દ્ર સરકાર

અરજદારો આ કાયદાની વિરુદ્ધ છે, ત્યારે કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે પારદર્શિતા અને જવાબદારી સુનિશ્ચિત કરવી જરૂરી છે. સરકારનું કહેવું છે કે વકફ મિલકતોના સંચાલનમાં સુધારો કરવા અને ભ્રષ્ટાચારની શક્યતા ઘટાડવા માટે આ સુધારા મહત્વપૂર્ણ છે. આનાથી વહીવટમાં સુધારો થશે અને વકફ મિલકતોનું યોગ્ય સંચાલન સુનિશ્ચિત થશે.

કાયદાના સમર્થનમાં પણ કોર્ટમાં અરજીઓ

વકફ સુધારા કાયદાના સમર્થનમાં કોર્ટમાં ઘણી અરજીઓ પણ દાખલ કરવામાં આવી છે. ભારતના સાત રાજ્યો - મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર, ઉત્તરાખંડ, આસામ અને છત્તીસગઢ - એ વકફ સુધારા અધિનિયમ, 2025 ને વ્યવહારિક, પારદર્શક અને ન્યાયી ગણાવ્યો છે. આ ઉપરાંત, કેટલાક આદિવાસી સંગઠનોએ તેને પોતાનો ટેકો વ્યક્ત કર્યો છે, અને તેને તેમના સમુદાયનું રક્ષણ કરતો કાયદો ગણાવ્યો છે. તેમણે કહ્યું છે કે જૂના કાયદાને કારણે વકફ બોર્ડ અનુસૂચિત જનજાતિના લોકોની જમીન પર પણ કબજો કરી રહ્યું હતું. જોકે, હવે આ શક્ય બનશે નહીં.

કોર્ટ એકપક્ષીય આદેશ ન આપે તે માટે કેન્દ્ર સરકારે કેવિયેટ દાખલ કરી

કેન્દ્રસરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં કેવિયેટ દાખલ કરી છે. કેન્દ્રએ માંગ કરી છે કે કોઈપણ આદેશ પસાર કરતા પહેલા તેમનો પક્ષ સાંભળવામાં આવે. કારણ કે વકફ સુધારા કાયદાનો વિરોધ કરતી અરજીઓમાં કાયદા પર રોક લગાવવાની માંગ પણ કરવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં, સરકારે ખાતરી કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે કે કોર્ટ તેનો પક્ષ સાંભળ્યા વિના કોઈ એકપક્ષીય આદેશ ન આપે.

કાયદા વિરુદ્ધ શું દલીલો છે?

એક તરફ, સરકાર કહી રહી છે કે વકફ મિલકતોના સારા સંચાલન, જવાબદારી અને પારદર્શિતા માટે નવો કાયદો જરૂરી છે. સરકારનું કહેવું છે કે આનાથી વકફ મિલકતોનો વધુ સારો ઉપયોગ થશે. પરંતુ કાયદાનો વિરોધ કરનારાઓ તેને ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અને સમાનતાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન ગણાવી રહ્યા છે. વકફ સુધારાનો વિરોધ કરનારાઓ તેને બંધારણની કલમ ૧૪, ૧૫, ૨૧, ૨૫, ૨૬, ૨૯, ૩૦ અને ૩૦૦-એનું ઉલ્લંઘન ગણાવી રહ્યા છે.