સંસદનું બજેટ સત્ર આજથી શરૂ થયું છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના સંબોધન પછી, નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે લોકસભામાં નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે આર્થિક સર્વે રજૂ કર્યો હતો. આ આર્થિક સર્વે આવતીકાલે રજૂ થનારા બજેટ માટે બ્લુપ્રિન્ટ તૈયાર કરશે અને તેનું માર્ગદર્શન પણ આપશે.
રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પૂર્ણ થયા પછી, લોકસભાની કાર્યવાહી શરૂ થતાંની સાથે જ, નાણામંત્રી સીતારમણે લોકસભામાં અને રાજ્યસભામાં આર્થિક સર્વે 2024-25 રજૂ કર્યો હતો. નેશનલ મીડિયા સેન્ટર ખાતે એક પ્રેસ કોન્ફરન્સ યોજાઈ હતી. જેમાં મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર વી. અનંત નાગેશ્વરને આર્થિક સર્વે તૈયાર કરનારી તેમની ટીમ સાથે સંબોધન કર્યું હતું. બજેટ રજૂ કરતા પહેલા, સરકાર સંસદમાં આર્થિક સમીક્ષા રજૂ કરે છે. આમાં, ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં અર્થતંત્રની સ્થિતિ અને આગામી દિવસોમાં તેની દિશા જણાવવામાં આવી છે. આર્થિક સમીક્ષા જણાવે છે કે ગયા બજેટમાં સરકારે નક્કી કરેલા લક્ષ્યો કેટલા હદ સુધી પ્રાપ્ત થયા છે. એક રીતે, આર્થિક સમીક્ષા એ છેલ્લા નાણાકીય વર્ષમાં સરકારના પ્રદર્શનની સમીક્ષા છે. તે આર્થિક બાબતોના વિભાગ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ વખતે આર્થિક સમીક્ષા મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર વી અનંત નાગેશ્વરનના કાયર્લિય દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી છે.
દેશની આર્થિક નીતિના સંદર્ભમાં આર્થિક સમીક્ષા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ છે. જો તેનું મહત્વ બજેટ કરતાં વધુ ન હોય, તો તેને ઓછું પણ આંકી શકાય નહીં. બજેટમાં આગામી દિવસો માટે સરકારની યોજનાઓની રૂપરેખા આપવામાં આવી છે, જ્યારે આર્થિક સમીક્ષામાં ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં સરકારના કામકાજનો હિસાબ આપવામાં આવ્યો છે.
આર્થિક સમીક્ષામાં, મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર વિગતવાર સમજાવે છે કે સરકારે પાછલા બજેટમાં નક્કી કરેલા લક્ષ્યો કેટલી હદ સુધી પ્રાપ્ત કયર્િ છે. તેવી જ રીતે, આર્થિક સમીક્ષામાં ગયા વર્ષના બજેટમાં બનાવેલી યોજનાઓ કેટલી હદ સુધી અમલમાં મૂકવામાં આવી છે તેની વિગતવાર માહિતી પણ આપવામાં આવી છે. તેમના ઉપરાંત, સમીક્ષામાં જીડીપી વૃદ્ધિ દર, ફુગાવાનો દર, વિવિધ ક્ષેત્રોની કામગીરી અને રોજગાર જેવા ઘણા અન્ય મહત્વપૂર્ણ આર્થિક મુદ્દાઓની વિગતો પણ શામેલ છે.

આર્થિક સર્વે શું છે?
આર્થિક સર્વેક્ષણ એક નાણાકીય દસ્તાવેજ છે. આર્થિક સર્વેક્ષણના 3 ભાગ છે. પહેલા ભાગમાં અર્થતંત્ર (ભારતીય અર્થતંત્ર) ને લગતી મહત્વપૂર્ણ બાબતોનો સમાવેશ થાય છે. આમાં અર્થતંત્રની વૃદ્ધિની સંભાવનાઓ, પડકારો અને તેને વેગ આપવા માટે લેવાના પગલાં વિશેની માહિતી શામેલ છે. જ્યારે બીજા ભાગમાં વિવિધ ક્ષેત્રોની કામગીરી અને સંબંધિત ડેટા છે. જ્યારે ત્રીજા ભાગમાં રોજગાર, ફુગાવો, આયાત-નિકાસ, બેરોજગારી અને ઉત્પાદન જેવી અન્ય મહત્વપૂર્ણ માહિતી છે.

એક દિવસ પહેલા આર્થિક સર્વે રજુ કરવાની પરંપરા
દેશમાં પ્રથમ આર્થિક સર્વેક્ષણ 1950-51માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. 1964 થી બજેટના એક દિવસ પહેલા રજૂ કરવાની પરંપરા શરૂ થઈ. આના દ્વારા, જનતાને માત્ર અર્થતંત્રની સાચી સ્થિતિ જ ખબર નથી પડતી, પરંતુ સરકારને ઘણા પડકારો વિશે પણ માહિતી મળે છે.

બજેટ પહેલાં મોદીનો સંકેત: ગરીબ, મધ્યમ વર્ગ પર લક્ષ્મીના આશીર્વાદ રહે
સંસદનું બજેટ સત્ર આજથી શરૂ થઈ રહ્યું છે. બજેટ સત્રની કાર્યવાહીમાં ભાગ લેવા માટે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સંસદ ભવનમાં પહોંચ્યા હતા. પત્રકારોને સંબોધિત કરતી વખતે, પીએમ મોદીએ ધનની દેવી મા લક્ષ્મીને યાદ કયર્િ અને સમૃદ્ધિની દેવીની પ્રશંસા કરી અને કહ્યું કે આ સદીઓ જૂની પરંપરા છે. તેમણે કહ્યું કે હું દેવી લક્ષ્મીને પ્રાર્થના કરું છું જે સમૃદ્ધિ અને શાણપણ, સમૃદ્ધિ અને સુખાકારી આપે છે. હું પ્રાર્થના કરું છું કે દેવી લક્ષ્મીની વિશેષ કૃપા દેશના દરેક ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના વ્યક્તિ પર રહે. પ્રજાસત્તાકના 75 વર્ષ પૂર્ણ થયા છે અને આ દેશના દરેક નાગરિક માટે ખૂબ જ ગર્વની વાત છે.
પીએમ મોદીએ કહ્યું કે દેશના લોકોએ મને ત્રીજી વખત આ મહત્વપૂર્ણ જવાબદારી સોંપી છે અને આ ત્રીજા કાર્યકાળનું પહેલું પૂર્ણ બજેટ છે. મિશન મોડમાં કામ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરતા તેમણે કહ્યું કે મહિલા શક્તિનો ગર્વ સ્થાપિત કરવો પડશે. પીએમ મોદીએ કહ્યું કે આ સત્ર વિકસિત ભારતને નવી ઉર્જા આપશે. 2047 માટે વિકસિત ભારતનો સંકલ્પ છે. આ સત્રમાં ઘણા ઐતિહાસિક બિલો પર ચચર્િ કરવામાં આવશે. આ સત્રમાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લેવામાં આવશે. દેશને મજબૂત બનાવવા માટે કાયદા બનાવવામાં આવશે.
પીએમ મોદીએ કટાક્ષ કરતા કહ્યું, 2014 થી, જ્યારે પણ સંસદનું સત્ર શરૂ થાય છે, ત્યારે દેશમાં દુષ્પ્રચાર કરવા માટે વિદેશથી કોઈને કોઈ ચિનગારી નીકળે છે, પરંતુ આ વખતે એવું કંઈ થયું નથી.
બજેટ સત્ર પહેલા પીએમ મોદીએ કહ્યું, આ ત્રીજા કાર્યકાળનું પહેલું પૂર્ણ બજેટ છે. 2047માં વિકસિત ભારતનો સંકલ્પ પૂર્ણ થશે. ઘણા ઐતિહાસિક બિલોની ચચર્િ થશે. નવીનતા એ આપણી આર્થિક નીતિનો આધાર છે. સરકાર સુધારા, કામગીરી અને પરિવર્તન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
પીએમ મોદીએ કહ્યું, આ બજેટ વિકસિત ભારતનો આત્મવિશ્વાસ વધારશે. આ ત્રીજા કાર્યકાળમાં સરકારનો મિશન મોડ છે. અમારું મિશન સર્વાંગી વિકાસ છે. આપણો દેશ એક યુવા દેશ, યુવા શક્તિ છે. આજે 20-25 વર્ષના યુવાનો, જ્યારે તેઓ 45-50 વર્ષના થશે, ત્યારે તેઓ વિકસિત ભારતના સૌથી મોટા લાભાર્થી બનશે.