માનવ મગજના માત્ર એક કયુબિક મિલીમીટરમાં સમગ્ર વિશ્વનું અસ્તિત્વમાં હોઈ શકે છે. મનના આ ખજાનાને જોઈને વૈજ્ઞાનિકો પણ આશ્ચર્યચકિત થઈ જાય છે. અમેરિકાની હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ માનવ મગજના એક ભાગનો ખુબજ વિગતવાર ૩ડી નકશો બનાવ્યો છે. દરેક ચેતાકોષ, રકતવાહિનીઓ અને સહાયક કોષો તેમાં દેખાય છે. નકશો આપણા મગજના કુલ જથ્થાનો દસ લાખમો ભાગ દર્શાવે છે.

વૈજ્ઞાનિકોને આશા છે કે આ ૩ડી નકશો ન્યુરોલોજિકલ ડિસઓર્ડર અને મગજની રચના વિશે નવી શોધનો માર્ગ ખોલશે. તેમાં હજારો ન્યુરોન્સ હોય છે. માત્ર એક કયુબિક મિલીમીટરના ૩ડી નકશાનું કદ ૧.૪ પેટાબાઈટ છે. તેનો અર્થ એ કે આપણા મગજનો એક નાનો ભાગ પણ મોટા સુપર કોમ્પ્યુટરને હરાવી શકે છે. નકશો તેની સાથે જોડાયેલા ૫,૬૦૦ ચેતાક્ષો (વાદળી રંગમાં) સાથે એક ન્યુરોન (સફેદ રંગમાં) દર્શાવે છે. જોડાણો બનાવતા સિનેપ્સ લીલા રંગમાં બતાવવામાં આવે છે.
નકશાના ફોટામાં, ચેતાક્ષ (વાદળી રંગમાં) કાંટાદાર ડેંડ્રાઇટ (લીલા રંગમાં) પર ચઢી રહ્યો છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે આ નકશો મગજના નાના ટુકડાનો છે, તેથી તેના આધારે મગજના અન્ય ક્ષેત્રો વિશે આગાહી કરી શકાય નહીં. સચોટ અંદાજ માટે આવા વધુ નકશાની જર પડશે.


એક દાયકા સુધી એકત્ર કરાયા નમૂનાઓ
નકશામાં, ચેતાકોષનું સેલ બોડી (સેન્ટ્રલ કોર) લગભગ ૧૪ માઇક્રોમીટર પહોળું છે. નકશો અને સંશોધન જર્નલ સાયન્સમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે. એક દાયકા સુધી સંશોધન માટે નમૂનાઓ એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. સંશોધકોએ લગભગ દરેક ચેતાકોષની ૩ડી ઇમેજ અને મગજની પેશીઓના નાના ભાગમાં તેના જોડાણો બનાવ્યા. વાદળી ચેતાકોષો અવરોધક છે. કદ પ્રમાણે લાલ, નારંગી, પીળો અને લીલો ઉત્તેજક ચેતાકોષો છે