તમારી ખિસ્સામાં જે નોટ છે તેની છાપણીનો ખર્ચ નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫માં ૨૫ ટકા વધી ગયો છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)એ ગુરુવારે આ અંગે માહિતી આપી. રિઝર્વ બેંકે જણાવ્યું કે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫ દરમિયાન નોટોની છાપણીનો કુલ ખર્ચ ₹૬,૩૭૨.૮ કરોડ થઈ ગયો, જે પાછલા વર્ષે ₹૫,૧૦૧.૪ કરોડ હતો. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન ચલણમાં રહેલી બેંક નોટોના મૂલ્ય અને જથ્થામાં અનુક્રમે ૬ ટકા અને ૫.૬ ટકાનો વધારો થયો.

૫૦૦ રૂપિયાની નોટોનો દબદબો યથાવત
ખબર અનુસાર RBIની ૨૦૨૪-૨૫ની વાર્ષિક રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન ૫૦૦ રૂપિયાની બેંક નોટોનો હિસ્સો મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ ૮૬ ટકા પર નજીવો ઘટ્યો છે. જથ્થાની દ્રષ્ટિએ, ૫૦૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગનો હિસ્સો ૪૦.૯ ટકા પર, ચલણમાં રહેલી કુલ બેંક નોટોમાં સૌથી વધુ હતો, ત્યારબાદ ૧૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગની બેંક નોટોનો હિસ્સો ૧૬.૪ ટકા હતો. ઓછા મૂલ્યવર્ગની બેંક નોટો (૧૦ રૂપિયા, ૨૦ રૂપિયા અને ૫૦ રૂપિયા) કુલ મળીને ચલણમાં રહેલી કુલ બેંક નોટોનો ૩૧.૭ ટકા હિસ્સો ધરાવે છે.

૨૦૦૦ રૂપિયાની ૯૮.૨ ટકા નોટો પાછી આવી
મે ૨૦૨૩માં શરૂ કરાયેલી ૨૦૦૦ રૂપિયાની બેંક નોટોને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાની પ્રક્રિયા આ વર્ષે પણ ચાલુ રહી અને ઘોષણાના સમયે ચલણમાં રહેલા ₹૩.૫૬ લાખ કરોડમાંથી ૯૮.૨ ટકા નોટો ૩૧ માર્ચ ૨૦૨૫ સુધીમાં બેંકિંગ સિસ્ટમમાં પાછી આવી ગઈ છે. રિપોર્ટ અનુસાર, ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન ચલણમાં રહેલા સિક્કાઓના મૂલ્ય અને જથ્થામાં અનુક્રમે ૯.૬ ટકા અને ૩.૬ ટકાનો વધારો થયો છે. સાથે જ, ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન ચલણમાં રહેલા **ઈ-રૂપિયા (CBDC)**ના મૂલ્યમાં ૩૩૪ ટકાનો જબરદસ્ત વધારો થયો છે. ચલણમાં રહેલી મુદ્રામાં બેંક નોટો, કેન્દ્રીય બેંક ડિજિટલ મુદ્રા (CBDC) અને સિક્કાઓ શામેલ છે. વર્તમાનમાં ચલણમાં ૨ રૂપિયા, ૫ રૂપિયા, ૧૦ રૂપિયા, ૨૦ રૂપિયા, ૫૦ રૂપિયા, ૧૦૦ રૂપિયા, ૨૦૦ રૂપિયા, ૫૦૦ રૂપિયા અને ૨૦૦૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગની બેંક નોટો છે.

૫૦ પૈસાના સિક્કા હજુ પણ ચલણમાં
રિઝર્વ બેંક હવે ૨ રૂપિયા, ૫ રૂપિયા અને ૨૦૦૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગની બેંક નોટો છાપી રહી નથી. ચલણમાં ૫૦ પૈસા અને ૧ રૂપિયા, ૨ રૂપિયા, ૫ રૂપિયા, ૧૦ રૂપિયા અને ૨૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગના સિક્કા છે. નકલી નોટો વિશે રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન બેંકિંગ ક્ષેત્રમાં પકડાયેલી કુલ **નકલી ભારતીય મુદ્રા નોટો (FICN)**માંથી ૪.૭ ટકા રિઝર્વ બેંકમાં પકડાઈ હતી. ૨૦૨૪-૨૫ દરમિયાન ૧૦ રૂપિયા, ૨૦ રૂપિયા, ૫૦ રૂપિયા, ૧૦૦ રૂપિયા અને ૨૦૦૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગમાં પકડાયેલી નકલી નોટોમાં ઘટાડો આવ્યો છે, જ્યારે ૨૦૦ રૂપિયા અને ૫૦૦ રૂપિયાના મૂલ્યવર્ગમાં પાછલા વર્ષની સરખામણીમાં અનુક્રમે ૧૩.૯ અને ૩૭.૩ ટકાનો વધારો થયો છે.