શું તમે ક્યારેય તમારા પ્રિય કૂતરાને સૂતી વખતે વિચિત્ર કાર્યો કરતા જોયા છે? ક્યારેક તેમના પગ હવામાં ફરે છે, ક્યારેક તેઓ થોડો ભસવાનો કે રડવાનો અવાજ કાઢે છે. જો હા, તો તે સ્વપ્ન જોઈ રહ્યો છે. વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે કૂતરાઓ પણ માણસોની જેમ સપના જુએ છે અને તેમના સપનામાં ખોરાક, રમકડાં, દોડવું અને સૌથી અગત્યનું તમે, તેમના માલિક જેવી તેમની પ્રિય વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. 

વૈજ્ઞાનિકોના મતે, કૂતરાઓ રેપિડ આઇ મૂવમેન્ટ (રેમ) ઊંઘ દરમિયાન સપના જુએ છે. આ એ જ તબક્કો છે જેમાં મનુષ્યો પણ તેમના સૌથી રંગીન અને યાદગાર સપના જુએ છે. હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના ડેયર્ડ્રે બેરેટે ડિસ્કવરી મેગેઝિનને જણાવ્યું હતું કે, રેમ ઊંઘ બધી સસ્તન પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓમાં સમાન દેખાય છે. આનો અર્થ એ છે કે ઉંદરોથી હાથી અને કૂતરાથી બિલાડી સુધી, દરેક વ્યક્તિ સ્વપ્ન જોઈ શકે છે. જો કે, વ્હેલ અને ડોલ્ફિન જેવી પ્રજાતિઓ, જે તેમના અડધા મગજને જાગૃત રાખે છે, તેઓ સ્વપ્ન ન પણ જોઈ શકે.

2001માં, મેસેચ્યુસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી (મીટ) ના ન્યુરોસાયન્ટિસ્ટ મેથ્યુ વિલ્સને ઉંદરો પર એક અભ્યાસ હાથ ધર્યો હતો. તેમણે ઉંદરો જ્યારે ભુલભુલામણીમાં દોડતા હતા ત્યારે તેમની મગજની પ્રવૃત્તિનું નિરીક્ષણ કર્યું. પછી જ્યારે આ ઉંદરો સૂઈ ગયા અને રેમ ઊંઘમાં ગયા, ત્યારે તેમના મગજમાં એ જ પેટર્ન જોવા મળી જે ભુલભુલામણીમાં દોડતી વખતે જોવા મળતી હતી. એટલે કે, ઉંદરો તેમના સપનામાં જાગતા અનુભવોનું પુનરાવર્તન કરી રહ્યા હતા. વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે આ પ્રક્રિયા યાદોને મજબૂત બનાવવામાં અને શીખવામાં મદદ કરે છે.

કૂતરાઓ આપણને તેમના સપના વિશે કહી શકતા નથી, આથી વૈજ્ઞાનિકો 'કન્ટિન્યુટી હાઇપોથેસિસ' નામના સિદ્ધાંત પર આધાર રાખે છે. આ મુજબ, સપના આપણા જાગતા જીવનમાંથી રચાય છે. એટલે કે, આપણે દિવસ દરમિયાન જે વસ્તુઓ પર ધ્યાન આપીએ છીએ તેના વિશે સ્વપ્ન જોઈએ છીએ. કૂતરાઓ માટે, આ વસ્તુઓ તેમના રમકડાં, ખોરાક, દોડવું, ખિસકોલીઓનો પીછો કરવો અને સૌથી વધુ, તેમના માલિક, એટલે કે તમે. ડીયર્ડ્રે બેરેટ કહે છે કે કૂતરાના જીવનમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ વસ્તુ તેમના માલિક છે. શક્ય છે કે તેઓ તમારી સાથે રમવાનું, તમારી પ્રશંસા મેળવવાનું અથવા આશ્ચર્ય પામવાનું સ્વપ્ન જોતા હોય કે શું તમે તેમને સારો કૂતરો માનો છો. જો કે, માણસોની જેમ, કૂતરાઓના સપના પણ વાસ્તવિકતાથી અલગ હોઈ શકે છે. કદાચ તેઓ કોઈ અજાણી જગ્યાએ પોતાનું મનપસંદ રમકડું જુએ અથવા તમારી સાથે રમતી વખતે કંઈક અનોખું અનુભવે.

ઉલ્લખનીય છે કે, 1950ના દાયકામાં, ફ્રેન્ચ ન્યુરોસાયન્ટિસ્ટ મિશેલ જોવે બિલાડીઓ પર એક સંશોધન કર્યું હતું જે કૂતરાઓના સપનાને સમજવામાં મદદ કરે છે. તેમણે બિલાડીઓના મગજના સ્ટેમનો એક ભાગ, પોન્સ દૂર કર્યો જે રેમ ઊંઘ દરમિયાન સ્નાયુઓને નિયંત્રિત કરે છે. પરિણામ શું આવ્યું? બિલાડીઓ સૂતી વખતે પણ હલનચલન કરવા લાગી. તેઓ કૂદવાનું, શિકાર કરવાનું અને લડતા હોય તેવું વર્તન કરવાનું શરૂ કર્યું. બેરેટ કહે છે કે તે સ્પષ્ટ છે કે બિલાડીઓ તેમના સપનામાં નાના પ્રાણીઓનો પીછો કરતી હતી. કૂતરા અને બિલાડી બંને સસ્તન પ્રાણીઓ હોવાથી, એવું માની શકાય છે કે કૂતરાઓ પણ કંઈક સમાન અનુભવે છે.

બેરેટના મતે, કૂતરો સૂતી વખતે જેટલી વધુ હિલચાલ કરે છે, તેટલી વધુ ખાતરી થાય છે કે તે તેના સ્વપ્નમાં કંઈક કરી રહ્યો છે. પરંતુ સાવચેત રહો, જો તે રડી રહ્યો છે, તો તેનો અર્થ એ નથી કે તે ખરાબ સ્વપ્ન જોઈ રહ્યો છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે જ્યાં સુધી જાગ્યા પછી કૂતરાનું વર્તન સામાન્ય હોય ત્યાં સુધી ચિંતા કરવાની કોઈ વાત નથી. તેને જગાડવાની કોઈ જરૂર નથી. જો તમારા કૂતરા સ્વપ્ન જોતી વખતે ખૂબ જ અસ્વસ્થ લાગે છે અથવા જાગ્યા પછી વિચિત્ર વર્તન કરે છે, તો એકવાર ચોક્કસપણે પશુચિકિત્સકની સલાહ લો. નહિતર, તેમના સપનાની આ સુંદર દુનિયાનો આનંદ માણો, કદાચ તેઓ તમારી સાથે પાર્કમાં દોડવાનું સ્વપ્ન જોતા હશે.